یکی از پرکاربردترین تجهیزات گرمایشی که استفاده از آن در انواع محیط‌های مسکونی، اداری و تجاری دیده می‌شود رادیاتورگرمایشی است. تاسیسات موتورخانه‌ای یا پکیج‌های مرکزی به واسطه به جریان در آوردن آب در لوله‌های رادیاتور گرمایی یکنواخت و پایدار را در محیط ایجاد می‌کنند. رادیاتورها در انواع جنس‌های فولادی، آلومینیومی، چدنی، استیل و شیشه‌ای و همچنین در انواع مدل‌های برقی، پنلی، پره‌ای، قرنیزی، شیشه‌ای و رادیاتور حوله خشک کن به تولید می‌رسند.
رادیاتورهایی که از آن‌ها برای گرم کردن محیط خانه یا محل کار خود استفاده می‌کنید، با توجه به نوع و مدل از قطعاتی نظیر مغزی، واشر، ماسوره، درپوش، شیر، زانو، پایه، بست و … تشکیل شده‌اند.از جمله مهم‌ترین اجزای سازنده رادیاتورهای پنلی که جزء پرکاربردترین و پرفروش‌ترین رادیاتورهای حال حاضر بازار محسوب می‌شوند، شیر و زانوی قفلی است که در این مقاله به مقایسه آن‌ها با یکدیگر پرداخته و درباره کاربرد و شرایط نصب آن‌ها توضیحاتی را ارائه خواهیم داد.
کاربرد شیر و زانوی قفلی در رادیاتورها
تمامی رادیاتورهای پنلی و فولادی در مرحله نصب و جاگیری به شیر و زانوی قفلی نیاز دارند. شیر رادیاتور در بخش بالایی هر بلوک رادیاتور و زانوی قفلی نیز در بخش پایین هر بلوک نصب می‌شود. به عبارت دیگر نصب هر یک از این قطعات در قسمت ورودی و خروجی آب گرم دیگ دستگاه رادیاتور صورت می‌گیرد. شیر و زانوی قفلی در رادیاتورها وظیفه قطع و وصل کردن جریان آب و همچنین قفل کردن جریان آب برگشت رادیاتور را بر عهده دارند.
شیر رادیاتور چیست؟
شیر رادیاتور قطعه‌ای است که در مجرای ورود آب گرم به رادیاتور نصب می‌شود و به منظور قطع و وصل کردن جریان آب در رادیاتورها مورد استفاده قرار می‌گیرد. این شیر تنها می‌تواند مسیر آب گرم دیگ به هر بلوک از رادیاتور را باز یا بسته نگه دارد. در این میان شیرهایی ترموستاتیک رادیاتورها می‌توانند ضمن تنظیم و کنترل دمای رادیاتور می‌توانند درجه دمایی دلخواه شما را در بخش‌ها و قسمت‌های مختلف (مانند اتاق‌ها) از فضای خانه یا محل کار ایجاد کنند. قابلیت تنظیم دمای محیط بر روی محدوده و درجه دلخواه توسط شیرهای رادیاتور ترموستاتیک به شما کمک می‌کند بتوانید در مصرف سوخت و انرژی نیز صرفه جویی نمایید.
زانوی قفلی رادیاتور چیست؟
زانوی قفلی رادیاتور بر روی لوله برگشت دستگاه نصب می‌شود. این قطعه می‌تواند در هنگام جدا کردن رادیاتور جهت تعمیر یا سایر فعالیت‌ها، جریان آب برگشت رادیاتور را مسدود یا قفل کند.
انواع شیر رادیاتور
شیرهای رادیاتور در سه نوع شیر ترموستاتیک، شیر سوپاپ‌دار و شیر زانویی یا برگشت آب به دستگاه متصل هستند که در ادامه به معرفی آن‌ها پرداخته و این قطعات را با هم مقایسه می‌کنیم.
مقایسه شیر زانوهای رادیاتور
در ادامه به مقایسه انواع شیر زانوهای رادیاتور خواهیم پرداخت:
شیر ترموستاتیک رادیاتور
شیرهای ترموستاتیک در قسمت بالای رادیاتورهای شوفاژ نصب می‌شوند و ورود جریان آب به رادیاتور را امکان پذیر می‌کنند. این شیرها دمای حاکم بر اتاق را تشخیص داده و بر این اساس میزان آب ورودی به رادیاتور را قطع و وصل می‌کنند. همانطور که از نام این قطعات مشخص است، شیرهای ترموستاتیک مانند ترموستات با توجه به میزان درجه دمایی محیط، میزان‌گرمای لازم را در فضا به جریان در می‌آورند. از آنجایی که کنترل میزان گرما و دمای محیطی توسط این شیرها به بهترین شکل انجام می‌شود، شیرهای ترموستاتیک گزینه‌ای مناسب جهت کمک به صرفه جویی در مصرف سوخت و انرژی هستند.
شیر سوپاپ‌دار
این شیرها نیز در بخش بالایی دستگاه رادیاتور نصب می‌شوند و مانند دیگر شیرها و والوها قادر به تنظیم جریان آب ورودی به رادیاتورها هستند. با چرخاندن شیرهای سوپاپ‌دار رادیاتور در جهت مناسب میزان حجم ورودی آب به ورودی شوفاژ کمتر شده و از گرمای رادیاتور نیز کاسته می‌شود. این نوع شیرها می‌توانند میزان دمای خروجی از رادیاتورها را تنظیم و کنترل نمایند.
شیر زانویی یا شیر برگشت رادیاتور
شیرهای زانویی در قسمت پایین رادیاتور نصب می‌شوند و از آنجایی که حجم آب برگشتی به سوی پکیج یا موتورخانه را تنظیم و کنترل می‌کنند و از این رو با عنوان شیرهای برگشت آب شناخته می‌شوند. شیر زانویی یا شیر پایین رادیاتور مقدار آب برگشتی را کنترل می‌کنند و چنانچه شیر زانویی کم کنید می‌توانید به رساندن حجم آب بیشتر به سایر رادیاتورهایی که کمتر گرم شده‌اند کمک کنید و به این ترتیب رادیاتورهای دیگر نیز به خوبی گرم شده و گرمای کافی را در محیط پراکنده می‌کنند.
شیرهای برگشت آب یا شیرهای زانویی رادیاتور غالبا در قسمت زیرین شیر اصلی ورودی به رادیاتور نصب می‌شوند. زمانی که میزان آب ورودی به رادیاتور شوفاژ و خروجی آن محدود باشد، نیروی آبی که در مدار گرمایش و چرخه حرارتی باقی می‌ماند کمتر است.
به این ترتیب اگر رادیاتوری در قسمتی دورتر نصب شده و به خوبی گرم نشود، کم شدن فشار ورودی و خروجی تمام رادیاتورها می‌تواند کمبود گرمایش در این رادیاتور را جبران کند. شیر زانویی یا شیر پایین رادیاتور به برقراری تعادل گرمایشی در تمام رادیاتورها کمک می‌کند و باعث می‌شود گرمای مناسب و کافی در محیط جریان یابد. در حالی که بسیاری از افراد ممکن است با کارایی و نقش مهم شیر زانویی آشنا نباشند، این شیر در ثابت و پایدار نگه داشتن گرملی فضا موثر است.
مقایسه شیر و زانوی قفلی در رادیاتور
شیر رادیاتور بر روی مسیر ورودی آب گرم به سیستم نصب می‌شود اما نصب زانوی قفلی بر روی لوله برگشت رادیاتور صورت می‌گیرد.
شیر رادیاتور در قطع و وصل کردن جریان آب رادیاتورها نقش دارد و می‌تواند مسیر آب گرم دیگ به هر بلوک را باز یا بسته نگه دارد. این در حالی است که زانوی قفلی می‌تواند جریان آب برگشت رادیاتور را در موقعیت‌های خاص مانند زمان جدا کردن رادیاتور به منظور تعمیر، به طور کامل مسدود یا قفل کند.
نتیجه گیری
همانطور که در این مقاله خواندید، رادیاتورهایی که به منظور ایجاد گرمایش کافی در محیط‌های مختلف از آن‌ها استفاده می‌کنید از شیرهای مختلفی تشکیل شده‌اند که هر یک در تنظیم ورود آب به رادیاتور موثر بوده یا مانع از برگشت آب به دستگاه می‌شوند. سالم بودن شیرها و زانوی قفلی در رادیاتور به افزایش کارایی دستگاه و عملکرد مناسب سیستم کمک می‌کند؛ لذا در صورت ایجاد هر نوع ایراد و نقص در کارکرد این قطعات باید به رفع مشکلات به وجود آمده اقدام کنید.