استخرها از جمله مهم‌ترین محبوب‌ترین فضاهای تفریحی و آموزشی به شمار می‌آیند که ورزشکاران هم برای شنا و هم برای گذران اوقات فراغت به آن مراجعه می‌نمایند. در استخرها از لوازم و تجهیزات کاربردی گوناگون جهت ایجاد گرمایش، تصفیه آب، تامین آب، ایجاد روشنایی، فراهم کردن فضای مناسب برای ورزش و … استفاده می‌شود. تجهیزات استخر در مدل‌های مختلف با کاربردهای گوناگون به کار گرفته می‌شوند تا محیط استخر به فضایی ایده‌آل برای ورزش، تفریح و حتی درمان تبدیل شود.
یکی از مهم‌ترین فرایندهایی که در استخرها به منظور پاکسازی و گندزدایی از آب انجام می‌شود، عملیات گندزدایی با کلر یا کلر زنی است که از اهمیت بسیار ویژه‌ای برخوردار است. تقریبا در تمامی استخرهای فعال ایران، برای ضد عفونی کردن آن از کلر استفاده می‌شود. در ادامه این مطلب میزان استاندارد کلر برای استفاده در استخرها را معرفی کرده و نحوه محاسبه آن را توضیح خواهیم داد.
استفاده از کلر در آب استخر
همانطور که اشاره شد، کلر مهم‌ترین و پرکاربردترین ماده ضد عفونی کننده مورد استفاده در استخرهای دایر در ایران است. از هر سه حالت جامد، مایع و گاز این ماده برای گندزدایی آب استخرها استفاده می‌شود. این ماده در کنار تجهیزات فیلتراسیون مانند پمپ تصفیه استخر به پاکسازی آلودگی‌های آب کمک می‌کند. کلر جامد به شکل پودر یا قرص، کلر گاز در قالب کپسول‌های کلر گازی (کلر خالص) با حجم متفاوت و کلر مایع (هیپوکلریت سدیم) نیز معمولا در گالن‌های 20 لیتری مورد استفاده قرار می‌گیرد.
هیپوکلریت سدیم یا آب ژاول در آب استخر
کلر مایع که به عنوان هیپوکلریت سدیم یا آب ژاول نیز شناخته می‌شود، با حجم‌های مختلف به آب استخر اضافه شده و در پاکسازی و ضد عفونی کردن آب تاثیر چشمگیری دارد. کلر مایع در واقع همان وایتکس یا مایع سفید کننده است که روزانه در نظافت محیط به کار گرفته می‌شود. اما سطح غلظت کلر موجود در وایتکس پایین است. از این رو می‌توان در صورت عدم دسترسی به کلر مایع از وایتکس یا سفید کننده برای ضد عفونی کردن آب استخر استفاده نمود.
مقایسه کلر آزاد و کلر آمین
وقتی کلر به به آب استخر افزوده می‌شود، فعل و انفعالات و واکنش‌هایی مبتنی بر اکسیداسیون مواد و ذرات معلق در آب اتفاق می‌افتد. این واکنش‌ها با از دست دادن خاصیت اکسیداسیون کلر همراه است. به عبارت دیگر کلر پس از انجام واکنش شیمیایی، بع کلرآمین تبدیل می‌شود. کلر آزاد را می‌توان کلر فعال دانست که میکروارگانیسیم‌های موجود در آب استخر را تجزیه کرده و از این طریق به پاکسازی و ضد عفونی شدن آب کمک می‌کند.
کلرآمین نیز شکل خاصی از کلر است که با از دست دادن برخی خواص خود، در نتیجه تماس با چشم سبب بروز علائمی نظیر سوزش و قرمزی می‌شود. برخی افراد، سوزش چشم در نتیجه تماس با آب استخر را به تاثیرات ادرار موجود در آب نسبت می‌دهند؛ اما این باور غلطی است که در میان مردم شایع شده است. در حقیقت موادی مثل آمونیاک و اوره که در ادرار وجود دارند، باعث می‌شوند کلر آزاد به کلر آمین تبدیل شود. ادرار یکی از عوامل آلوده کننده آب است که مصرف کلر آزاد را افزایش می‌دهد.
میزان استاندارد کلر برای آب استخر
محاسبه میزان کلر استخر از جمله اقدامات ضروری در نگهداری استخرها است. این عملیات در نحوه پاکسازی و ضد عفونی کردن آب حائز اهمیت است. برای این کار به اندازه‌گیری حداقل و حداکثر میزان کلر آب استخر نیاز است. در محاسبه و تعیین میزان کلر مورد نیاز برای آب استخر، حفظ کیفیت آب برای مراقبت از سلامت شناگران اهمیت ویژه‌ای دارد. مطابق اندازه‌گیری‌های به عمل آمده، مقدار مجاز و استاندارد کلر موجود در آب استخر باید در محدوده 1.5 تا 3 ppm قرار داشته باشد.
علاوه بر این، جهت افزایش کارایی و کیفیت کلر، PH آن باید در بازه 7.2 تا 7.6 قرار داشته باشد. در غیر این صورت افزایش میزان اسیدی یا قلیایی بودن آن، باعث کاهش کیفیت آب استخر و ایجاد آسیب خواهد شد. جهت اندازه‌گیری سطح کلر موجود در آب استخر از دو نوع تستر مخصوص کلر استفاده می‌شود تا میزان دقیق کلر محاسبه و تعیین شود.
محاسبه میزان کلر آب استخر چگونه انجام می‌شود؟
برای محاسبه میزان مصرف کلر در آب استخر از روش‌های تجربی استفاده می‌شود. در حقیقت راهکار معین و یکسانی برای محاسبه میزان استفاده از این ماده در آب استخر وجود ندارد. میزان مصرف کلر همواره تحت تاثیر شرایط و موقعیت استخر مشخص می‌شود. شدت تابش نور آفتاب، تعداد شناگران، حجم آلاینده‌های تولید شده در آب توسط شناگران در آغاز ورود به استخر، حجم آلاینده‌های ورودی از محیط بیرونی به فضای استخر، درجه دمای آب استخر، نوع بازگشت آب بعد از فرایند تصفیه و … عواملی هستند که میزان کلر مورد نیاز برای استفاده در آب استخر را تعیین می‌کنند. غالبا در روند تعمیر و نگهداری استخر، بعد از تست کلر یا پر کردن آب استخر، به کلر زنی نیاز خواهد بود. در این هنگام لازم است میزان تزریق کلر برای رسیدن به سطح مورد نیاز تعیین و محاسبه شود.
برای محاسبه میزان کلر مورد نیاز برای آب استخر به روش زیر عمل می‌کنند:
- مقدار آب استخر و سطح فعلی کلر موجود در آب برآورد می‌شود.
- نوع و خلوص کلر مورد استفاده در آب تعیین می‌شود.
اگر بخواهیم با ذکر یک مثال، روش محاسبه کلر را توضیح دهیم، می‌توان از مثال ساده زیر استفاده کرد:
اگر حجم آب استخر 100.000 لیتر و سطح کلر آن 0.5 ppm باشد و از کلر جامد یا پود با خلوص 60 درصد در آن استفاده شود، میزان کلر مورد نیاز 2.5ppm است. بنابراین برای ضد عفونی کردن آب به 0.2 لیتر کلر خالص نیاز است. این در حالی است که کلر لازم دارای خلوص 60 درصد است که با این وجود به 0.33 لیتر کلر با خلوص 60 نیاز خواهد بود. بر اساس این محاسبه چنانچه 330 گرم کلر 60 درصد به آب استخر افزوده شود، سطح کلر موجود در آب استخر به میزان 2 ppm افزایش می‌یابد.
نتیجه گیری
کلر زنی از مهم‌ترین اقدامات برای پاکسازی آب استخرها است. در عملیات کلر زنی آب استخر، توجه به میزان استاندارد کلر موجود در آب بسیار کلیدی و قابل اهمیت است. در این مقاله علاوه بر معرفی عوامل تعیین کننده سطح کلر موجود در آب، روش محاسبه میزان کلر مورد نیاز برای آب استخر را توضیح دادیم. شما می‌توانید با توجه به شرایط استخر، حجم آب استخر، میزان آلودگی‌های آب و … به محاسبه و استفاده از کلر برای ضد عفونی کردن آب بپردازید.